Onze samenleving verarmt in hoog tempo. Ik schrik van de hoeveelheid discriminerende en rascistische opmerkingen die te pas en te onpas weerklinken uit zogenaamd zelfbehoud.
Je kan ook haast niks goed meer doen of er wordt gezocht naar het addertje onder het gras. De zoektocht naar persoonlijke vrijheid en eigen recht neemt dramatische proporties aan en verplettert het beetje participatiegedrag wat onze samenleving nog rest. … Het recht wordt steeds vaker in eigen handen genomen, emoties escaleren in dreigende taal en gebalde vuisten. “Handen af van onze…” is de leuze die met priemende vingers en verwijtende blikken wordt gecommuniceerd.
Kleine zowel als grote momenten die de bedoeling hadden om plezier en samenhorigheid te brengen worden bedolven onder onbezonnen taal, achterdocht en zelfs haat of geweld.
Triest. Waar gaat het met onze maatschappij naar toe? “De maatschappij dat ben jij” was ooit een leuze. Er niets tegen doen, is wat mij betreft hetzelfde als meedoen. Maar hoe je je steentje bijdraagt ten goede of ten kwade kan niemand voor een ander bepalen.
Denk er eens over na… In wat voor maatschappij wil jij leven en hoe kan jij bijdragen aan de verwezelijking ervan?
Jaren geleden wist mijn broer het dramatisch heersende gedrag te vangen in een sinterklaasgedicht. Haat, homofobie, geweld… Alles wist hij erin te vangen.
Het gedicht op zich vond en vind ik behoorlijk grappig … Lees het op z’n Vlaams, lees de humor en tegelijk de tragiek:
Als een dief in de nacht.
’t is 5 december midden in de nacht,
ik lig in bed, de klok tikt zacht,
’t is 4 uur, ik maak me kwaad,
ik kan nie slapen, ‘k weet geen raad.
Plots, opeens en onverwacht,
gepiep, gekraak, geluid heel zacht.
Een voetstap, gebonk, een deur uit het slot,
Miljaar deju, iemand in mijn kot!
Een rover, bandiet, misschien de buren,
ik sluip, ik waak en zit te gluren.
Een donkere schim, een bruin gelaat,
Miljaar deju het is een Kroaat!
Ik vlieg erop en molesteer,
ik sla, ik schop en hij gaat neer.
Langs mij staat nog een illegaal,
‘k bewerk zijn smoel met nog meer kabaal.
Hij gaat neer en ik trap hem na,
hij brult en tiert en schreeuwt “Mamaaa”.
En dan staat daar een ouwe vent,
Bejaard, seniel en incontinent.
Hij zwaait en zwiert met ’n wandelstok,
’t is een janet: hij draagt een rok!
Ik denk, ik peins, wie is die vent?
Die baard, die jurk, ik heb hem gekend…
Miljaar de dieu, ik ken die dwaas,
’t is nondedoeme de Sinterklaas !
Ik leer mijn leerlingen altijd dat je alleen maar een heldere mening kan vormen wanneer je gedegen onderzoek hebt gedaan en alle voor en tegens tegen elkaar hebt afgewogen… Maar wat de Zwarte Pieten discussie betrof, had ik niet eens de feiten op een rij. Vaag dacht ik, van horen zeggen, te weten waar het Sinterklaasfeest vandaan kwam. Maar Piet?
Ik leer mijn stuudjes ook dat je nooit op 1 bron moet afgaan en de geloofwaardigheid van iedere opmerking en site moet overdenken. Dat in acht genomen besloot ik wat dieper in de Piethistorie te duiken…
Nikolaas van Myra
Sinterklaas is een eeuwenoud feest waarbij het al sinds de 15de eeuw de gewoonte was om de Heilige Nikolaas van Myra te eren en herdenken door op 5 december je schoen te zetten in de kerk. Wie het kon opbrengen deed geld in de schoenen. Op 6 december werd de opbrengst dan bij elkaar gesprokkeld en verdeeld onder de armen. Nikolaas was als wees opgegroeid en toonde als volwassene een grote betrokkenheid voor de armen. Legendes over hem verhalen van zijn geneeskundige krachten: zo zou hij gestorven kinderen weer tot leven gewekt hebben.
Op een 15de eeuws schilderij wordt hij afgebeeld terwijl hij een blank duiveltje onder zijn voet bedwingt. Echter een zelfde type icoon wordt ook met andere heiligen afgebeeld. De ene keer met een zwart duiveltje, de andere keer met een grimmige klauwende duivel. Maar van een knecht, laat staan zwart, was geen sprake.
Zwarte Klaas!
In de 16de en 17de eeuw liepen er in de aanloop naar Sinterklaas wel Zwarte Klazen door de stad (Amsterdam – Nikolaas was intussen de beschermheilige van de stad.). Sunderklazen werden ze genoemd. Dit gebruik was overgewaaid uit de Germaanse mythologie waarbij een godin met aardig wat duivelse trekjes luie mensen bestrafte en hardwerkende lui beloonde. Een beetje á la het sprookje van vrouw Holle. De Sunderklazen klopten de week voor Sinterklaas overal aan de deur om te vragen of er nog stoute kinderen waren. Sunderklaas zou zogenaamd de stoute kinderen in een zak meenemen. Klaas had dus ook een boeman kant! Het gebruik hield in Nederland echter geen stand (behalve op Texel) en verdween weer. Wat wel bleef was de zak. ‘De man met de zak’ is trouwens een wereldwijd beeld. In haast elke taal en elke cultuur is wel een dergelijk figuur bekend. Met regelmaat worden deze figuren met de duivel in verband gebracht.
Van blank naar zwart
In latere tijd kreeg Sinterklaas wel een knecht maar deze was aanvankelijk blank. Zo zijn er afbeeldingen uit 1800 waarop de Sint staat met een blanke helper. Echter, in de schilderkunst werd in die tijd vaak gebruik gemaakt van een Moorse bediende, om de status van de afgebeelde persoon te verhogen. Rijke lui konden zich ‘een Moor’ veroorloven, doste de bediende in leuke kleding uit al was het een pop. Niet veel later verscheen Sint op plaatjes met een zwarte helper.
Maar of het nu de schilderkunst was die het idee als eerste opperde om de ouwe goedzak wat extra status mee te geven of dat de zwarte knecht uit een geschreven bron ontstond is niet duidelijk. In ieder geval was de echte Nikolaas al eeuwenlang dood voor Piet ten tonele kwam.
Piet een slaaf?
In een zeer onbekend boekje, vermoedelijk uit 1832, wordt – in Nederland- voor het eerst over een zwarte helper gesproken. Sommigen hebben het vermoeden dat het boekje een soort van proefdruk was op het eerste beroemde boek van Jan Schenkmans ‘Sint Nicolaas en zijn knecht’. In zijn boek is de knecht een aardige vriendelijke helper van de Sint. Op geen enkele wijze insinueert Jan Schenkman dat de knecht een slavenstatus kende. Bedacht moet worden dat de slavernij in die tijd, in Nederland, al sterk onder druk stond en hevige kritiek te verduren had. Wanneer je de pedagogische aard van het boekje in acht neemt valt het zelfs te betwijfelen dat Jan hiermee de slavernij promootte, integendeel zelfs: de heilige Klaas is nog steeds degene die bestraft en stoute kinderen de zak in mietert.
Pietje de dood of schilderkunst?
In de jaren na Schenkmans boek worden de minder leuke kanten van de Sint steeds meer overgedragen op de knecht die uiteindelijk de naam Pieter krijgt. Moren werden in die tijd, vooral in de kunst, nogal eens vergeleken met de duivel en de duivel had sinds de late Middeleeuwen vaak de naam Zwarte Peter (Pieter, in België nu nog steeds Pietje de dood). In Duitsland kende men de knecht Ruprecht (vergelijkbare oorsprong als Sunderklaas) en met deze vergelijking kreeg de Germaanse mythologie weer voet aan de grond.
Maar of het nu lag aan de schilderkunst, het bijgeloof wat de mensen van Moren hadden of dat het lag aan de oeroude mythen: Pieter, Zwarte Piet nam uiteindelijk volledig de minder leuke kanten van Sinterklaas over: het was niet langer Sinterklaas zelf die de stoute kinderen strafte of met de roe zwaaide, maar Piet.
Van stereotype naar kindervriend
In de loop van de twintigste eeuw werd bedacht dat als 1 Piet voor hilariteit kon zorgen, dat meer Pieten dat ook konden. In 1934, bij de eerste officiële intocht in Amsterdam, waren 6 Zwarte Pieten aanwezig: 6 Surinaamse matrozen die daar voor anker lagen. Het stereotype van een Piet was toen nog een onhandig, niet al te snugger figuur die zich van een brabbeltaaltje voorzag.
Naarmate de Nederlanders steeds meer vertrouwd raakten met de immigranten uit de koloniën paste men echter het beeld van Piet steeds meer aan en verloor hij meer en meer typerende kenmerken. Het kroeshaar werd vervangen door krulhaar, de oorringen verdwenen en het zwarte uiterlijk werd bruiner. Het verhaal dat ze zwart zagen van het roet uit de schoorstenen kwam in omloop en deed hun afkomst vervagen. Het brabbeltaaltje verdween zowel als de kwade trekken. Zwarte Piet ontwikkelde zich tot populaire kindervriend. Dit laatste niet in het minst om te voorkomen dat mensen zich negatief aangesproken zouden voelen tijdens dit kinderfeest. Wat dat betreft is Zwarte Piet voor mij juist hét symbool van hoe een samenleving racisme overwint…
Rest mij, na mijn vorige blog, wederom de vraag: hoe komt het – na al die veranderingen (van aardig naar duivels naar mega populair)- dat er nog steeds mensen zijn die zich gediscrimineerd voelen door Zwarte Piet?
Las ik gister nog een blog van Vrouwke vandaag lees ik met groeiende verbazing de vele reacties op de facebookpagina van Pietitie. Altijd leuk om ergens samen over na te denken wanneer de meningen heel uiteenlopend zijn. Tenminste, zolang iedereen de eer aan zichzelf houdt en respect blijft opbrengen voor de ander.
Ik moet bekennen, ik maak me er ook wel eens schuldig aan. Dat ik emotie laat spreken boven mijn gezond verstand, bedoel ik. Maar toch … zucht … Begrijp me goed: ik ben helemaal pró Piet. Zwarte Piet wel te verstaan. Maar de wijze waarom sommige voorstanders denken te kunnen communiceren … ik begrijp meer en meer waarom er een groeiende groep mensen is die zich het slachtoffer voelen van racisme.
Natuurlijk kan ik ook wel lachen om de grapjes als ‘Heb de Afrikaantjes alvast maar uit de tuin gehaald.’ En ‘Voorlopig eten we alleen nog wit brood.’ Een beetje spotten moet kunnen. We moeten niet te soft worden met elkaar. Maar wanneer denken we eens na over de vraag hoe het komt dat de groep tegenstanders groeit? Hoe het komt dat zovelen het idee hebben dat ze gediscrimineerd worden en dat ze ervan overtuigd zijn dat dit feest daartoe bijdraagt?
Iemand leerde me ooit: “Met een discussie win je hooguit het gesprek, niet het hart.”
Hoopt Pietitie de discussie te winnen dat Zwarte Piet moet blijven? Met het soort reacties wat er merendeel verschijnt, vrees ik dat áls het gesprek al gewonnen wordt… menig harten kouder dan koud blijven en er never nooit gesproken kan worden over een echte ‘win’-situatie.
Het was ijdele hoop…
Ik was hartstikke fout in het idee dat mensen op fora en sites als deze, mogelijk, misschien, heel soms, in staat zijn om hun eigen denkbeelden en emoties even door de loep van het verstand te benaderen… Misschien was ik die loep of mijn verstand zelf ook even kwijt dat ik dacht te moeten reageren …
In ieder geval, in een vlaag van verstandsverbijstering schreef ik er het volgende:
De samenleving verarmt steeds meer met overdreven wetgeving als gevolg.
Sommigen geven hun kids geen gedegen waarden en normen of een liefdevol thuis mee en als die kids zich in een coma zuipen denken we t op te lossen met een alcoholverbod… Wanneer kinderen zich op school kleden als waren ze op t strand dan voeren we een kledingregel in.
Wanneer we niet langer de tijd nemen om onze kinderen op te voeden met respect voor zichzelf en elkaar vallen we van onze stoel dat racisme voet aan de grond krijgt en verbieden we Zwarte Piet…
Het probleem in onze samenleving is niet Zwarte Piet, niet het roken, niet het drinken … Het probleem zit in de verloedering van waarden en normen en het ruimschoots de tijd nemen om onze kinderen gedegen op te voeden tot respectabele volwassenen. En we geven de schuld aan de regering (vooral Rutte) dat zij er niets aan doen. Ondertussen wordt vergeten dat we zelf beslissen dat beide ouders fulltime moeten werken omdat we én een groot huis willen én een flat screen verdienen én 2 auto’s willen rijden én minstens 4 paar schoenen willen én en en… Mensen worden met steeds minder tevreden… Vinden dat ze veel meer rechten hebben… Dat spiegelen we elkaar en onze kinderen al decennia lang voor. Het maakt dat we steeds meer onszelf en onze eigen dingen voorop stellen.
Wanneer we geen alcoholverbod willen moeten we beginnen met een dermate goede relatie met onze kinderen op te bouwen (kost tijd!!!) dat ze niks liever willen dan ons goede voorbeeld te volgen…
Als we geen rookverbod willen moeten we beginnen met meer rekening te houden waar we roken, of wanneer anderen er last van hebben, dat we geen werktijd inruilen voor rookpauzes, enz enz…
Als we willen dat Zwarte Piet blijft: moeten we zelf beginnen met het stoppen en bestrijden van discriminatie… En dat begint bij hele kleine dingen – misschien wel met het beginnen écht te luisteren naar hen die tégen zijn. … Wat doet ze pijn, waarom en op welke andere wijzen kunnen we ze laten weten dat we ze wél accepteren, waarderen, naar waarde schatten en serieus nemen…
Maarja – dit zal wel n heel impopulaire mening zijn – mensen werken liever aan de fouten van een ander dan aan die van zichzelf 😅
Niet slecht hé voor deze domme Belgische buitenlander XD Heel even leefde ik in de illusie dat er echt verstandige respectabele mensen op deze site rondwaarden (behalve ik dan :P) omdat Enid Ubbergen gelijk reageerde met “Hehe, eindelijk iemand die in 2014 normaal kan redeneren.” En José Stevens de Swart reageerde met ” Ik ben blij dat eindelijk iemand iets intelligent zegt hierover.” Thanks dames… geen idee wie jullie zijn maar jullie redden mijn eer … een beetje…
Mijn eer was van korte duur door de reactie van ene Rina Roos: “wat hebben huizen en auto`s met zwarte piet maken? zwarte PIET MOET GEWOON BLIJVEN, HET HEEFT NIETS MET RACISME TE MAKEN, HIER WORDEN MENSEN JUIST RACISTISCH VAN.”
Ik moet echt stoppen met denken dat mensen reageren op dat wat je schrijft … Weinig mensen lezen echt wat er staat, de meeste vullen gewoon hun emotie in als in copy-paste. En denken dan dat ik zeg dat … Zucht. Ik poogde nog 1 reactie (ik weet het – hier moet je echt een heel domme Belg voor zijn.)
Je moet wat ik schrijf wel goed lezen @Rina. Ik bedoel niet dat zwarte piet met racisme te maken heeft. Wel dat het toch voor veel mensen zo voelt (hoe onbegrijpelijk jij en vele anderen dat ook vinden). Dat sommigen dit zo voelen heeft een (in mijn ogen) duidelijke oorzaak. Die oorzaak vind je in hoe de maatschappij zich de laatste jaren ontwikkelt. Diezelfde houding van ‘dan maar iets verbieden’ vind je terug in het rookverbod en in het alcoholverbod. Maar iets ‘verbieden’ doe je pas als een ander niet uit zichzelf op een juiste wijze met iets omgaat. Jezelf, elkaar en je kinderen leren hoe je met dingen omgaat (dingen als racisme, alcohol etc) kost vooral veel tijd én energie. Maar hoe willen we die tijd kunnen spenderen als we het vergaren van spullen en eigen rechten meer tijd geven dan gedegen opvoeden? Huizen ed hebben dus ip niks met Piet te maken maar wel met tijdsbesteding. Tijd kan je maar 1 x besteden. Als we het nou meer zouden besteden aan liefdevolle aandacht geven, aan betrokkenheid in woord en daad, aan een goede consequente opvoeding enz enz dan krijgen we een samenleving die het niet nodig heeft dat allerlei dingen verboden moeten worden. En als we járen geleden begonnen waren aan zo een samenleving te werken had nu niemand gezeurd over zwarte Piet, noch over alcohol of andere zaken…
En of je ergens racistisch van wordt: dat ligt niet aan de ander maar 100% aan jezelf. Wij bepalen allemaal zelf of en hoe we mee willen doen aan deze hype en of we ons willen laten leiden door een gevoel van onrecht of door een streven naar vriendelijkheid, ruimte voor gesprek en samen-leven.
JosvanVeldhuizen vroeg mij in reactie waarom ‘wij’ ‘onze’ samenleving weer moesten aanpassen aan de gekleurde medemens. Hij zal het vast niet racistisch bedoeld hebben – daar ben ik van overtuigd – maar ik vroeg me toch een beetje af of hij de allochtone medemens bedoelde of ook de autochtone – of hij dat die kleurtjes per definitie niet bij het ‘ons’ vond horen?
Nou, of mijn reacties enig effect hebben valt vast te betwijfelen. In ieder geval: ik onttrek me voorlopig van deze site. Begrijp me goed: ik kan me helemaal vinden in hun leuze “Ik ben 100% tegen racisme en 100% voor Zwarte Piet.” Maar ik twijfel er sterk aan of deze oneliner ook maar 1 hart van de tegenpartij wint wanneer er zo onnadenkend, tactloos, emotioneel of zelfs racistisch gereageerd wordt zoals sommigen doen…
Laat mij het dus even zo stellen: Zwarte Piet is pas racistisch door hoe de mensen vóór of tégen zijn bestaan pleiten.
